Ponad dwie trzecie (69%) z 176 krajów, ocenionych w rankingu Transparency International z 2016 r. w sprawie postrzegania korupcji, uzyskało poniżej 50 na 100 możliwych punktów (przy czym 0 punktów oznacza ekstremalną korupcję a 100 jej całkowity brak).
Oczywiście, jest jakaś droga do rozwiązania problemu globalnej korupcji. Na początku tego roku IFAC zamieścił dokument, dotyczący pozytywnej roli zawodu księgowego w walce z korupcją, identyfikując trzy kluczowe obszary działania:
- wspólne wysiłki we wszystkich sektorach,
- przejrzyste i odpowiedzialne zarządzanie finansami publicznymi,
- w celu wsparcia interesu publicznego, większy poziom przyjmowania międzynarodowych, wysokiej jakości standardów badania, sprawozdawczości finansowej i etyki.
Etyka jest w centrum zawodu księgowego. Powszechnie uznaje się, że w ostatnich latach mieliśmy do czynienia z eksponowaniem etyki biznesowej, po części dzięki wielu głośnym skandalom, które przyciągnęły uwagę całego świata. Przypadki oszustwa i korupcji mogą mieć wpływ na organizację każdej wielkości i w każdym sektorze na całym świecie.
Żaden specjalista ds. finansów nie może zachowywać się beztrosko wobec ryzyka popełnienia przestępstwa wewnątrz jego własnej organizacji lub przez zewnętrzne podmioty, biorące organizację na celownik przestępczej działalności, i musi zachować czujność, aby móc stosować kodeks etyczny. Zawodowym księgowym, którzy mają obowiązek zachowania uczciwości i obiektywizmu dzięki przestrzeganiu kodeksu etyki, stawia się wyraźny wymóg, aby w sposób świadomy nie interpretowali błędnie faktów lub nie podporządkowywali swego osądu stronom trzecim oraz aby byli uczciwi i bezpośredni we wszystkich zawodowych i biznesowych relacjach.
Księgowi zarządczy, który zajmują się analizą i interpretowaniem danych zarówno finansowych, jak i niefinansowych, są w stanie zdiagnozować informacje, które wydają się im podejrzane i dokładnie zbadać łańcuch dostaw oraz wywnioskować, w którym miejscu najprawdopodobniej występuje wysokie ryzyko - tj. na rynku, w linii produktów lub za sprawą partnerów lub dostawców. Mają także ważną rolę do odegrania w wywieraniu wpływu na organizację, aby posiadała odpowiednie systemy przyczyniające się do etycznej kultury organizacyjnej i szybkiego identyfikowania problemów, wymagających natychmiastowego rozwiązania w celu ochrony organizacji. Niedawno wprowadzony standard NOCLAR (Reagowanie na naruszenie przepisów prawa i regulacji) Międzynarodowej Rady IFAC ds. Standardów Etyki dla Księgowych oferuje dalsze wskazówki dotyczące poruszanych problemów. Zawodowe organizacje księgowe na całym świecie podejmują kroki w celu włączenia standardu NOCLAR do swoich kodeksów etycznych.
Zwalczanie oszustw i korupcji jest nadal przedmiotem zainteresowania grupy G7 i G20, ponieważ łapownictwo i korupcja są uznawane za przeszkodę dla wzrostu gospodarczego. Temat ten był priorytetowy na szczycie antykorupcyjnym w Londynie w 2016 roku, podczas którego grupa światowych liderów z 43 krajów złożyła łącznie 648 deklaracji antykorupcyjnych. W ciągu ostatnich kilku lat nastąpił również wzrost liczby działań legislacyjnych i ta dynamika będzie ewoluować. Na przykład w 2016 r. wyegzekwowano najwięcej w historii zapisów ustawy o zagranicznych praktykach korupcyjnych (Foreign Corrupt Practices Act) a 27 firm zapłaciło ok. 2,48 mld USD na skutek orzeczeń sądowych. W 2016 r. koncentrowano się również na sprawach przeciwko indywidualnym dyrektorom i zagranicznym urzędnikom.
Najnowsze trendy, dotyczące przeciwdziałania oszustwom i korupcji, podkreślają rolę zawodu księgowego. Kluczowe pytania do osób odpowiedzialnych za nadzór powinny być następujące:
- Jakie jest zaangażowanie na najwyższym szczeblu w zwalczanie oszustw i korupcji oraz jakie środki i zasoby służą temu zaangażowaniu?
- W jaki sposób procesy antykorupcyjne są zakorzenione w procesach kontrolnych organizacji? Czy są one proporcjonalne do zagrożeń, okoliczności i kultury organizacji?
- Czy istnieją mechanizmy informacji zwrotnych lub raportowania, czy są znane, darzone zaufaniem i używane?
- Jakie są plany dotyczące badania wykroczeń, gdy się pojawią, i czy jesteśmy konsekwentni w naszych działaniach?
- W jaki sposób monitorujemy wdrażanie i skuteczność naszych programów antykorupcyjnych i w jaki sposób przekłada się to na ulepszenia?
Jak zauważa Transparency International: Ostatecznie specjaliści od księgowości mogą odegrać istotną rolę w walce z korupcją. Dociekliwy, nastawiony na zadawanie pytań sposób myślenia księgowych pozwoli im wykrywać anomalie i wykroczenia, a także pomoże przekazywać komunikaty w całej organizacji, że przekupstwo i korupcja zawsze będą piętnowane.
Opracowanie i tłumaczenie: Dział Współpracy z Zagranicą SKwP, na podstawie artykułu Tanya Barman, Dyrektor, CIMA, The Professional Accountant's Mindset and Tackling Corruption.