Skandale począwszy od Dieselgate i Cambridge Analytica po Panama Papers pokazały, jak ważni są informatorzy (sygnaliści) w wykrywaniu przestępstw szkodzących całemu społeczeństwu. W Unii Europejskiej przyjęto przełomowe prawo - Dyrektywę z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii Europejskiej.
Dyrektywa zapewnia informatorom (sygnalistom) przekazującym informacje o nieprawidłowościach i naruszeniach prawa unijnego wysoką ochronę we wszystkich 28 państwach członkowskich UE. Naruszenia mogą dotyczyć takich obszarów jak:
(i) zamówienia publiczne;
(ii) usługi, produkty i rynki finansowe oraz zapobieganie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu;
(iii) bezpieczeństwo produktów i ich zgodność z wymogami;
(iv) bezpieczeństwo transportu;
(v) ochrona środowiska;
(vi) ochrona radiologiczna i bezpieczeństwo jądrowe;
(vii) bezpieczeństwo żywności i pasz, zdrowie i dobrostan zwierząt;
(viii) zdrowie publiczne;
(ix) ochrona konsumentów;
(x) ochrona prywatności i danych osobowych oraz bezpieczeństwo sieci i systemów informacyjnych.
Dyrektywa w sprawie informatorów ustanawia minimalne wspólne standardy dotyczące ochrony informatorów (sygnalistów) na poziomie UE i wprowadza poufne kanały sprawozdawcze. Wcześniej wszystkie kraje UE zajmowały się tym obszarem samodzielnie. Teraz państwa członkowskie mają dwa lata na włączenie wymagań Dyrektywy do swego prawa krajowego. Oznacza to, że przepisy krajowe mogą się nadal różnić, na przykład państwa członkowskie mogą zdecydować, czy anonimowe zgłoszenia będą akceptowalne i czy podejmie się na ich podstawie działania następcze.
Kto jest chroniony?
Nowa dyrektywa chroni informatorów (sygnalistów) przed działaniami odwetowymi przy zgłaszaniu naruszeń prawa UE w kontekście ich powiązań zawodowych. Zakres ochrony jest bardzo szeroki i dotyczy wszystkich organizacji z sektora publicznego i prywatnego. Dyrektywa przedstawia obszerną listę zakazanych działań uznawanych za odwetowe takich jak negatywna ocena wyników pracy, zawieszenie, degradacja, zwolnienie, zastraszanie, wstrzymanie szkoleń, skierowane na badania lekarskie etc.
Odnosi się to urzędników państwowych, pracowników firm, osób prowadzących działalność na własny rachunek, akcjonariuszy, wolontariuszy, stażystów, podwykonawców i wykonawców, dostawców, osób zarządzających, członków organu administrującego /nadzorczego (w tym członków niewykonawczych). Obejmuje również osoby, które dowiedziały się o naruszeniu prawa podczas rekrutacji i po zakończeniu zatrudnienia, a także osoby, które wspierały informatorów (koledzy, krewni, dziennikarze). Anonimowi informatorzy, których tożsamość została odkryta, również podlegają ochronie.
Zgłaszanie informacji
Dyrektywa określa trzy kanały informacyjne:
- wewnętrzny (w ramach organizacji),
- zewnętrzny (do właściwych organów) oraz
- publiczny (do mediów).
Informatorzy są zachęcani do informowania o naruszeniach w pierwszej kolejności swojej organizacji, ale mogą również zgłaszać się bezpośrednio do właściwego organu. Na firmy zatrudniające ponad 50 pracowników i na organizacje sektora publicznego nałożono obowiązek stworzenia wewnętrznych procedur i kanałów informacyjnych.
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32019L1937&from=en
