21 lutego2020
Fundusz wypadkowy jest najmniejszym z czterech funduszy wchodzących w skład FUS. W związku ze zmianą struktury gospodarki oraz mniejszą wypadkowością w pracy, od wielu lat poprawia się wydolność tego funduszu. Plan na 2020 r. przewiduje nadwyżkę tego funduszu w wysokości 3,4 mld zł.
Ubezpieczenie wypadkowe próbuje połączyć aspekty ryzyka pracodawcy i pracownika, czyli ryzyka wyrządzenia szkody i ryzyka doznania szkody. Działa ono skutecznie zwłaszcza wtedy, kiedy pracownik nie może liczyć na pełne pokrycie strat, np. tych powstałych wskutek wypadku przy pracy lub wystąpienia choroby zawodowej, które mogłoby wyniknąć z odpowiedzialności cywilnej pracodawcy. Warto przy tym zwrócić uwagę, że z punktu widzenia wypłaty świadczeń ubezpieczenie wypadkowe dotyczy nie tylko ryzyka zdarzenia zaistniałego w czasie wykonywania pracy. To prawda, że za wypadek przy pracy uważa się zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodująca uraz lub śmierć w związku z wykonywaną pracą. Ale obok tego pojęcia występuje również pojęcie zdarzenia traktowanego na równi z wypadkiem przy pracy, które obejmuje inne zdarzenia np. te które nastąpiły podczas podróży służbowej, szkolenia lub innych zadań zleconych przez pracodawcę.
Zadaniem ubezpieczenia wypadkowego jest pokrycie materialnych konsekwencji (kompensata dochodów) ryzyka choroby, inwalidztwa i śmierci żywiciela spowodowanych wypadkiem przy pracy. Stąd aż 70% świadczeń wypłacanych z funduszu wypadkowego to renty wypadkowe, które wraz z odszkodowaniami jednorazowymi oraz zasiłkami chorobowymi stanowią ponad 90% wydatków.
Ubezpieczenie wypadkowe to jedyne spośród ubezpieczeń społecznych, któremu podleganie możliwe jest wyłącznie na zasadzie obligatoryjności. Również jest to jedyne ubezpieczenie, które ma zróżnicowaną składkę, obliczaną w oparciu o kategorię ryzyka dla grup działalności oraz – począwszy od 2006 r. – również w oparciu o indywidualne dane o wypadkach u płatnika [1].To logiczne: im więcej było w przeszłości wypadków, tym płatnik powinien płacić wyższe składki za ubezpieczonych. I tak stopa procentowa składki dla przedsiębiorstw zatrudniających co najmniej 10 osób zależy od kategorii ryzyka dla danej branży oraz specjalnego współczynnika korygującego obliczanego przez ZUS dla każdego zakładu pracy oddzielnie. Obecnie waha się ona od 0,67% do 3,33% [2].
Ta reguła nie obejmuje jednak mniejszych przedsiębiorstw zatrudniających nie więcej niż 9 osób, które mają stopę procentową składki ustaloną w wysokości połowy składki, która jest ustalona dla sektora gospodarki o najwyższej kategorii ryzyka (górnictwo), i obecnie wynosi ona 1,67%.
Wzrost bezpieczeństwa pracy, zmiany struktury gospodarki oraz większa automatyzacja będą zmniejszały liczbę wypadków przy pracy, co potwierdzają dane europejskiej Agencji ds. Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy dla całej Unii Europejskiej [3]. Jednocześnie wzrost robotyzacji będzie rodzić nowe wyzwania oceny ryzyka wypadków człowieka pracującego razem z robotami (zwłaszcza wtedy gdy będą one wyposażone w sztuczną inteligencję), co będzie prowadziło do redefinicji charakteru obowiązkowego ubezpieczenia wypadkowego.
