Prowadzenie księgowości dla danej jednostki wiąże się z koniecznością stosowania się do jej najważniejszych zasad. Zaliczyć możemy do nich na przykład zasadę ostrożności, zasadę kontynuacji działalności czy zasada dotycząca współmierności przychodów i kosztów. To właśnie ta ostatnia dotyczy przede wszystkim rozliczania przychodów i kosztów, a dokładnie to przypisywania osiągniętym przychodom odpowiadających im kosztów osiągnięcia. Nie zawsze jednak przychody w firmie odnotowywane są w okresie, którego powinny dotyczyć. W takich sytuacjach należy stosować rozliczenia międzyokresowe czynne i bierne. Z niniejszego wpisu dowiesz się, czym one są oraz jak umieścić rozliczenia międzyokresowe w bilansie.
Z tego artykułu dowiesz się:
- czym różnią się od siebie czynne i bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów;
- co charakteryzuje bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów;
- jak należy uwzględniać bierne rmk w bilansie;
- co charakteryzuje czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów;
- jak należy uwzględniać czynne rmk w bilansie;
- czego dotyczą rozliczenia międzyokresowe przychodów.
Czynne i bierne rozliczenia międzyokresowe - czym się różnią?
Jeśli chodzi o rozliczenia międzyokresowe kosztów, możemy podzielić je na rmk czynne oraz rmk bierne. Jest to zależne od specyfiki kosztu, a w szczególności terminu, jakiego dotyczą. W przypadku biernych rozliczeń międzyokresowych mamy bowiem do czynienia z sytuacją, gdy przedsiębiorstwo skorzystało z usług lub otrzymało dostawę towarów, ale nie otrzymało jeszcze za nie faktury ani jej nie opłaciło. Bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów obejmują więc przyszłe, ale jeszcze niepewne zobowiązania. Z kolei w przeciwieństwie do biernych rmk, czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów dotyczą wydatków, które będą odpowiadały przyszłym okresom, ale ponoszone są przez firmę w obecnym okresie sprawozdawczym. Dobrym przykładem takich rozliczeń będzie na przykład wynajem lokalu czy powierzchni produkcyjnej opłacony z góry lub prenumerata fachowych czasopism również opłacona z góry.
Najważniejsza różnica pomiędzy czynnymi a biernymi rmk zależy zatem od terminu opłacenia konkretnych zobowiązań w odniesieniu do chwili ich powstania. Rmk można także podzielić w zależności od terminu trwania usług. Jeśli chodzi o te, które trwają przez okres dłuższy niż 12 miesięcy, są to długoterminowe rozliczenia międzyokresowe. Ich przeciwieństwem będą oczywiście krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe - dla usług trwających krócej niż 12 miesięcy.
Bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów - charakterystyka
Pewne zasady w rachunkowości, takie jak zasada memoriału czy zasada współmierności przychodów i kosztów, wiążą się z koniecznością tworzenia rozliczeń międzyokresowych biernych. Zgodnie z zasadą memoriału należy bowiem ująć wszelkie koszty w roku obrotowym, którego one dotyczą - nawet, jeśli ich spłata realnie zostanie dokonana dopiero w roku kolejnym. Może to być na przykład rezerwa przeznaczona na naprawy gwarancyjne, jakie szacuje się, że mogą zostać poniesione w związku z towarami lub usługami sprzedanymi w danym okresie. Z kolei zasada współmierności przychodów i kosztów nakazuje ujmować w pasywach koszty przypadające na bieżący okres sprawozdawczy, które nie zostały jeszcze poniesione.
Ponieważ bierne rozliczenia międzyokresowe dotyczą kosztów, które zostaną pokryte dopiero w przyszłości (w chwili wystawienia faktury lub rachunku), rozliczenia takie są tworzone w oparciu o szacunki. Na czym to polega? Przedsiębiorstwo, które jest odbiorcą towaru lub usługi, powinno w porozumieniu z dostawcą lub wykonawcą w wiarygodny sposób ustalić wartość usługi lub towaru i w ten sposób zapisać ją w poczet biernych rmk. Zobowiązania takie można ustalać w wysokości, jaka wynika na przykład z uznanych zwyczajów handlowych, wewnętrznych statystyk, badań rynkowych itp. Tylko możność określenia takich kosztów międzyokresowych w sposób wiarygodny pozwala zaliczyć je do kosztów okresowych biernych.
Księgowanie rozliczeń międzyokresowych kosztów biernych
Zależnie od przyjętej ewidencji kosztów czy stosowania uproszczeń, rozliczenia międzyokresowe bierne można księgować na różne sposoby. Możemy zatem wyodrębnić ewidencję rmk biernych przy ewidencji kosztów w zespole 4, w zespole 5 lub w zespołach 4 i 5. Należy jednak pamiętać, że wybrana metoda powinna zostać zapisana przez kierownika jednostki w polityce rachunkowości oraz stosowana przez cały rok obrotowy jak nakazuje zasada ciągłości. Rozliczenia międzyokresowe bierne w bilansie znajdują się po stronie pasywów, przy czym zachowany powinien zostać podział na rozliczenia krótkoterminowe i długoterminowe.
Czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów - charakterystyka
Ponieważ czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów nie zostały odrębnie zdefiniowane w ustawie o rachunkowości, stosuje się do nich ogólną definicję aktywów. Są zatem traktowane jako zasoby majątkowe oraz koszty z segmentu działalności operacyjnej przedsiębiorstwa o wiarygodnie określonej wartości powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które dopiero w przyszłości spowodują wpływ korzyści ekonomicznych do danej jednostki. To jednak właśnie ta ocena przyszłych korzyści może bywać w ujęciu księgowym nieco problematyczna. Dlatego jeśli przedsiębiorstwo nie jest w stanie obiektywnie ich określić, to powinna, kierując się zasadą ostrożnej wyceny, odnieść poniesione wydatki w ciężar kosztów w okresie, w którym one powstały. Jeśli natomiast koszty spełniają kryteria aktywów, czyli kwalifikują się jako rmk czynne (np. koszty przygotowania nowej produkcji, opłacone z góry prenumeraty, wydatki poniesione na uczestnictwo w targach czy inne koszty abonamentowe), to wszystkie czynne rozliczenia kosztów muszą być poddawane krytycznej weryfikacji wyceny wartości na bieżąco i regularnie - nie rzadziej niż raz w roku.
Księgowanie rozliczeń międzyokresowych kosztów czynnych
Czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów w bilansie będą znajdować się po przeciwnej stronie, co rmk bierne - czyli po stronie aktywów. Niezmiennie jednak należy przy ich prezentacji zachować podział na rozliczenia krótkoterminowe oraz długoterminowe. Te ostatnie w oddzielnej pozycji będą także zawierać aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego.
Rozliczenia międzyokresowe przychodów
Inną kategorią niż rozliczenia międzyokresowe kosztów będą także rozliczenia międzyokresowe przychodów. Ich ujmowanie pozwoli zachować pełną rzetelność informacji i oddanie realnej sytuacji finansowej przedsiębiorstwa w sprawozdaniu finansowym. Choć w tym przypadku pod uwagę brane są przychody, a nie koszty, to jednak niezmiennie dotyczą one okresów innych niż ten, w którym w rzeczywistości powstały przychody. Przykładem takich przychodów mogą być środki otrzymane od kontrahentów za usługi, które dopiero zostaną wykonane w kolejnych latach czy okresach sprawozdawczych lub środki trwałe bądź wartości niematerialne i prawne otrzymane nieodpłatnie - na przykład w formie darowizny. Mogą to być również wpływy uzyskane z przedsprzedaży (np. biletów okresowych, usług hotelowych itp.) lub środki pieniężne, które nie zwiększają kapitału własnego przedsiębiorstwa (dotacje, subwencje itp.). Tego typu przychody przyszłych okresów w bilansie znajdują się po stronie pasywów.
