Identyfikacja nabywcy jako „podatnika” albo „konsumenta” będzie miała decydujący wpływ na prawidłowe wystawienie faktury. Zawiłości oraz niejasności w przepisach będą powodować nieumyślne błędy w tym zakresie ze strony sprzedawców. Oprócz ewentualnej odpowiedzialności wystawcy faktury (wystawienie faktury „konsumenckiej” zamiast faktury ustrukturyzowanej) należy ponadto rozważyć problem odliczenia podatku naliczonego przez nabywcę, który otrzyma fakturę „konsumencką”.
Obecnie organy podatkowe, co do zasady, nie podważają odliczenia w przypadku, gdy na fakturze zabrakło NIP nabywcy, ale poza tym nie ma wątpliwości co do tożsamości podatnika będącego osobą fizyczną. Typowe przypadki dotyczą nabycia energii elektrycznej (taryfa dla podatnika jest znacząco wyższa niż dla osoby fizycznej, która jako nabywca nie posługuje się numerem NIP), a także sytuacji, gdy dokonany zakup, wbrew wcześniejszym zamiarom, został jednak wykorzystany do celów prowadzonej działalności gospodarczej.
W dzisiejszym stanie prawnym o prawie do odliczenia decyduje przede wszystkim ustalenie, czy faktura potwierdza rzeczywiste transakcje handlowe. Brak numeru NIP nabywcy oraz podanie imienia i nazwiska podatnika, bez oznaczenia działalności gospodarczej jest traktowane jako błąd mniejszej wagi. Faktura powinna zawierać dane dotyczące nabywcy wymienione w art. 106e ustawy VAT, ale niewskazanie niektórych z tych informacji nie wyklucza możliwość jego identyfikacji na podstawie pozostałych danych zawartych na fakturze.
Nabywca mógłby (choć nie jest to wymóg bezwzględny) uzupełnić swoje dane z wykorzystaniem noty korygującej. Ten tryb wymaga jednoznacznej akceptacji treści noty przez wystawcę faktury, który po akceptacji noty powinien także skorygować dane w ewidencji (plik JPK). Jeśli wystawca faktury nie zaakceptuje treści noty, to propozycja nabywcy zostaje odrzucona. Jak jednak wskazano wyżej, brak NIP nabywcy pozostaje bez wpływu na prawo do odliczenia.
Po wejściu w życie obowiązkowego KSeF opisana powyżej zmiana skutkowałaby zmianą rodzaju faktury – zamiast faktury „konsumenckiej” (poza KSeF) powinna zostać wystawiona faktura ustrukturyzowana. Z projektowanych przepisów trudno jednak wywnioskować, czy należy tego dokonać poprzez wystawienie ustrukturyzowanej faktury korygującej (z uzupełnionymi danymi nabywcy – podatnika), czy może w jakiś inny sposób. Zostaną także zlikwidowane noty korygujące.
Trudno ocenić, jakie będzie podejście organów podatkowych w opisanych przypadkach. SKwP zamierza zwrócić się pisemnie do Ministerstwa Finansów o potwierdzenie prawa do odliczenia VAT z faktur „konsumenckich”, a także o wyjaśnienie technicznego sposobu zmiany faktury „konsumenckiej” na ustrukturyzowaną.
Leszek Lewandowicz
doradca podatkowy, sekretarz ZG SKwP
05-06-2023
